Ünlü İtalyan yetiştiricisi ve at sahibi Fedorico Tesio markasının ürünu olan (24 Ocak 1935 – 27 Haziran 1957) tarihleri arasında yaşayan İtalya doğumlu, ünlü yarış atı ve aygır Nearco‘nun (Pharos – Nogara, Havresac II) yaşam hikayesi oldukça enteresan. Koştuğu on dört koşunun tamamından birinci olarak ayrılmayı başaran aygır aynı zamanda 1938 yılı Derby Italiano galibidir.

Hikayenin can alıcı ve garip kısımları için Alman Nazilerinin gücünü artırdığı ve İtalyan faşizminin yükselişe geçtiği dönemlere geri dönmemiz gerekiyor. Yani, Avrupa kıtasının iyiden iyiye huzursuz olduğu dönemlere…

1935 yılında doğan Nearco muhteşem bir safkandı. İtalya’da 1938 derbisi ve Gran Premio del Re olarak bilinen bir yarış da dahil olmak üzere 1000 metreden 3000 metreye kadar 14 yarış koşmuş ve hiç birinde mağlubiyet yüzü görmemişti. Son yarışından önce ünlü yetiştirici Fedorico Tesio, İtalyan diktatör Benito Mussolini‘den Grand Prix de Paris koşusunda start alabilmesi adına safkana ülke dışına çıkış için izn istedi. Bu iznin alınmasının ardından Nearco Fransa’ya gönderildi…

Şimdi, Longchamp‘taki sahneyi hayal edin: Fransa, İtalya ile savaşa girdi girecek. Ve İtalyan safkan yarış pistine doğru ilerlerken izleyici kalabalığının pek çoğu faşizmin karanlığını temsil eder gördüğü faşist İtalya’dan gelen Nearco‘yu protesto ediyor…
Her şeye rağmen Nearco yine de kazanır koşuyu…

Longchamp‘taki yarışından tam dört gün sonra Fedorico Tesio, Nearco‘yu İngiltere’de bahis işiyle uğraşan Martin Benson‘a satar. Tesio‘nun safkanı satışı büyük ihtimalle savaşın kapıya dayanmasıyla ilgiliydi. Gerçi, genel olarak koştuğu tayları kendi kadrosuna katmayı pek tercih etmiyordu. Çünkü mevcut kısrak kadrosunu sadece kendi aygırlarıyla eşleştirmeyi pek istemiyordu.

Bahisçi Martin Benson, Nearco‘yu satın alarak yapabileceği en iyi seçimi yapmıştı. İngiltere’de Nearco adeta bir altın madeni gibi çalıştı. Genç aygır, bugünkü paralarla dünya kadar para kazandı. Nearco ilk mahsullerinden itibaren itibaren mükemmel yarış atları üretmeye başlamıştı.

Ancak savaş İngiltere’ye gelmesinin hemen ardından kıtaya da geldi. 1940 İngiltere Muharebesi, Alman Luftwaffe tarafından savaş boyunca devam eden bir bombalama saldırısı başlattı. Londra’lılar çocuklarını bombalardan kurtarabilmek amacıyla güvenlikli olur düşüncesiyle kırsal bölgelere gönderirken, kitapçı Martin Benson‘da Nearco‘yu aynı amaçla Güney Galler’e gönderdi. Ancak Almanlar, bölgedeki demir cevherinin olduğu yerleri ve Cardiff’teki nakliye limanlarını hedef almaya başlayınca bu plan da işe yaramaz oldu.

Nearco bu gelişme üzerine Galler’den Beech House Stud‘a geri döndü. Martin Benson nüfuz sahibi bir kişi olarak yetkililerden Alman savaş mahkumlarını ücretsiz olarak çalıştırma izni almayı başardı. Ve hemen ardından Nearco için ünlü Newmarket hipodromunda bir yeraltı bomba sığınağı inşa ettirmeye başladı.

Yeraltı sığınağı betondan yapılmıştı ve bir at için oldukça genişti. 1941’den kalma “All Clear” başlıklı tarihi bir fotoğraf, Nearco‘nun bir hava saldırısının ardından sığınaktan dışarı çıktığını gösterir. Anlatılanlara göre Nearco sirenleri duyduğunda kendi başına içeri girmesi gerektiğini biliyordu.

Bu muhtemelen seyis Ernie Lee’nin etkisinin bir sonucuydu. Nearco, Lee‘nin kalıcı olarak görev almasından önce Beech House Stud‘daki ilk 10 ayında 10 seyis değiştirmişti. Nearco‘nun mizacı o kadar zordu ki, başka hiçbir seyis kolay kolay onunla çalışamıyordu. Nearco ele gelmeyen bir safkandı. Bakıcılarına boyun eğmek yerine onları adeta yemek ister gibi bir hali vardı.

Colin Nolte‘nin “Nearco: Tesio’nun İlk Şaheseri” adlı makalesinde anlattığı hikayeye göre Nearco sonradan karakter olarak adeta bir köpek yavrusu gibi uysal hale dönüştü. Ama o sadece Ernie Lee‘nin elinde bir köpek yavrusu idi. Nearco, başka birisi yaklaştığında tehlikeli derecede agresif bir aygır olarak kaldı yaşamı boyunca. Sanki Lee dışında başka bir insan görmek istemiyor gibiydi.

Beech House‘daki damızlık safkanlara bakan bir başka seyis Michael McFarling‘in anlattığına göre: “İhtiyar Ernie’nin Nearco ile kesişmiş gibi bir yolu vardı. Birbirlerinin dünyasını anlayabiliyorlardı. Nearco’nun aşım yapacağı alana gitme zamanı geldiğinde, Ernie ona Fransız aksanıyla şarkı söyleyerek sakinleştirirdi. Ama herkes için Ernie olmadan onun yanına yaklaşmak çok tehlikeliydi .”

Seyis Ernie Lee‘nin safkana verdiği en paha biçilmez hizmeti Nearco‘yu ehlileştirmesi ile birlikte sirenler çaldığında kendi başına bomba sığınağına gitmesini ve bakıcısı onu geri götürene kadar orada kalmasını öğretmesiydi.

Nearco‘nun haradaki ilk yılından itibaren uluslararası pistlerdeki etkisinden bahsettirmeye başladı. O yıl doğan tayları arasında olan ve on yıl sonra Kentucky’nin Claiborne Çiftliği‘nde hizmet vermek için İrlanda’dan ithal edilen Nasrullah, Atlantik’in her iki tarafında önemli ölçüde yer alacak safkanlar verdi. Oğlu Nasrullah aracılığıyla gelen, Bold Ruler ve Secretariat dünya yetiştiriciliğine damgasını vurdu.

Nearco‘nun bir başka oğlu ise Nearctic‘di, Bu safkan İngiltere’de yetiştirildi ve 1954’te EP Taylor’s Windfields Çiftliği‘ne, Kanada’ya gönderildi. Nearctic, 1958 yılında Kanada’da ‘Yılın Atı’ seçildi. Nearco‘nun izinin olduğu belki de en unutulmaz isim bir Nearctic oğlu olan Northern Dancer‘dı. Bu aygır 20. yüzyılın en önemli aygırı olarak tarihe adını kazıdı.

Bugün Japonya’da bir efsaneye dönüşen ve yakın zamanda yaşamını yitiren Sunday Silence, 1989 Kentucky Derby birincisi başka bir Nearco oğlu olan Royal Charger tarafından kurulan hattan üretildi. Amerika’da Triple Crown galibi Justify‘ın soyağacında hem Nearco hem de Nasrullah‘ın izlerine rastlayabilirsiniz. France Galop‘un aktardığu bilgiye göre, 1994’ten 2009’a kadar her Prix de l’Arc de Triomphe kazananının erkek kan hattının Nearco, oğlu Nasrullah ve torunu Northern Dancer‘a gittiğini gösteriyor…

Nearco, Haziran 1957’de 22 yaşında Beech House Stud‘da yaşama veda etti. İngiltere’de iki kez şampiyon olmuştu ve art arda 16 yıl boyunca en iyi 10 aygır arasındaydı. Hayatının sonuna doğru sağrısında oluşan kanserle mücadele ediyordu. Bu onun yatıp kalkmasını zorlaştırıyor, hareketlerini kısıtlıyordu. Ayrıca sindirim problemleri de yaşamaya başlamıştı. Seyisi Lee, hayatının son birkaç ayı boyunca ona saman ve tahıldan oluşan bir karışım veriyordu. Nearco‘yu ayağa kaldırabildikleri bir gün bakıcısı yaşlanan atın ötenazi yapılacağı yakındaki bir araştırma istasyonuna götürdü. Lee o gün Beech House Stud‘dan emekli oldu ve bir daha asla atlarla çalışmadı…

Derleme
Tayfun ÜNAL – 9 Ocak 2019